انواع سیستم پرورش شترمرغ

امروزه پرورش شتر مرغ که در بیشتر کشور های جهان رایج شده است به صورت یکی از سیستم های زیر به اجرا در می آید:

1-    باز یا غیر متمرکز

2-    نیمه متمرکز یا نیمه بسته

3-    بسته یا متمرکز

انتخاب نوع سیستم بستگی به شرایط محلی به ویژه آب و هوا و فضای قابل دسترس دارد. حتی ممکن است برای استفاده بهینه از کلیه امکانات موجود، هر سه سیستم با هم تلفیق شوند. در هر کدام از سیستم های باز و نیمه تمرکز ممکن است جوجه کشی شترمرغ به صورت طبیعی یا توسط دستگاه جوجه کشی به طور مصنوعی انجام شود.

 

سیستم باز و یا غیر متمرکز

شترمرغ عاشق فضای باز بوده و ترجیح می دهد که چراگاهش بزرگ باشد. در سیستم باز و یا غیر متمرکز زمین وسیعی در اختیار شترمرغ ها قرار داده می شود (حدود 40 هکتار) و دور آن محصور می گردد.سعی می شود در این سیستم پرندگان را مطابق به محیط طبیعی شان نگهداری نمایند و حداقل تغییرات در زندگی آنها اعمال شود. در این سیستم که از تعداد زیادی شترمرغ تشکیل شده، معمولاً یک شترمرغ ماده حاکم وجود دارد که نقش خود را به شترمرغ های ماده کوچکتر و جفت خود تحمیل می کند. سیستم باز و یا غیر متمرکز دارای مزیت هایی می باشد که عبارتند از:

1-    ناچیز بودن هزینه های نگهداری پرندگان مولد

2-    هزینه جوجه کشی تقریبا صفر است (در صورت استفاده از جوجه کشی طبیعی)

3-    هزینه های سرمایه گذاری این سیستم جزیی است

علی رغم وجود محاسن ذکر شده این سیستم دارای معایبی نیز می باشد که عبارتند از:

1-    کنترل شناسایی پرندگان و جمع آوری تخم ها مشکل است.

2-    نمی توان بر شرایط جفت گیری کنترلی اعمال کرد.

3-    اغلب میزان مرگ و میر جوجه ها بالا است (در جوجه کشی طبیعی)

4-    کنترل و معاینه جوجه غیر ممکن است (در جوجه کشی طبیعی)

5-    جوجه ها اغلب توسط حیوانات دیگر شکار می شوند. (در جوجه کشی طبیعی)

6-     تخم ها ممکن است به دلیل وجود شرایط بد حمل و نقل و باقی ماندن بر روی زمین برای مدت طولانی آسیب دیده و از بین بروند.

از این سیستم معمولا برای پرورش شترمرغ گله های وحشی که دارای ژن ها و خصوصیات با ارزش هستند استفاده می شود.

 

پرورش شترمرغ در سیستم نیمه متمرکز

در این سیستم به 20 تا 60 هکتار زمین نیاز می باشد. پرندگان در پن هایی با وسعت 8 تا 20 هکتار نگهداری می شوند. معمولا هر گروه از 25 شترمرغ ماده و 15 شترمرغ نر تشکیل شده است. پرندگان می توانند قسمتی از نیاز غذایی خودشان را با چرا در محیط چراگاه بدست آروند. در این سیستم حدود 40 تا 60 درصد غذای مورد نیاز شتر مرغ ها به صورت دستی در اختیار آنها قرار می گیرد. محل های تغذیه بیشتر در نزدیکی حصار ها قرار داده می شود تا از تردد بیش از حد و ایجاد استرس در پرنده جلوگیری شود. محاسن این سیستم عبارتند از :

1-    سرمایه گذاری برای حصار کشی و اقدامات کمتر است

2-    جمع آوری تخم ها به دلیل مشخص بودن لانه ها، از سیستم باز آسان تر است

3-    شترمرغ های ماده ای که دارای تولید بالا هستند با کمی دقت مشخص می شوند.

4-    هزینه تغذیه کاهش می یابد زیرا قسمتی از خوراک از چراگاه بدست می آید.

5-    پرندگان به راحتی می توانند جفت خویش را انتخاب نمایند.

این سیستم معایبی نیز دارد:

1-    تشخیص اینکه کدام نر با مدام ماده جفت گیری کرده مشکل است.

2-    ممکن است یک شترمرغ نر قوی، بیش از سه ماده در اختیار بگیرد که در این صورت تخم های نطفه دار کاهش می یابد.

3-    گرفتن و به دام انداختن شترمرغ ها در این سیستم مشکل است.

4-    ممکن است پرندگان ضعیف به جایگاه تغذیه دسترسی پیدا نکنند.

این سیستم معمولا توسط تولید کنندگان تازه کار یا انهایی که می خواهند هزینه کمتری برای تولید بپردازند انجام می شود.

 

سیستم متمرکز

با شکسته شدن انحصار پرورش شترمرغ و توسعه آن در سایر کشور ها و به دلیل محدود بودن سطح مراتع و زمین های مناسب این سیستم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. وسعت زمین در این  سیستم بسته به تعداد گروه های مولد و مبلغ سرمایه گذاری از یک تا بیست هکتار متغیر است. معمولا هر گروه مولد از یک شترمرغ نر و یه شترمرغ ماده تشکیل شده است. معایب سیستم متمرکز عبارتند از:

1-    سرمایه گذاری قابل توجهی برای حصار کشی و ایجاد سالن ها مورد نیاز است.

2-    غذا به صورت صنعتی تهیه و در اختیار پرندگان قرار می گیرد که روشی پر هزینه است.

3-    مدت زمان لازم برای آگاهی از نابارور بودن پرنده نر طولانی بوده و ممکن است تخم های بدون نطفه زیادی تولید گردد.

سیستم متمرکز دارای محاسن زیادی نیز می باشد که شامل موارد زیر است:

1-    کنترل پرندگان در جایگاه های کوچک راحت است.

2-    می توان مصرف خوراک روزانه را ثبت و مطابق با نیاز پرندگان کنترل کرد.

3-    جمع آوری تخم ها و ثبت اطلاعات آنها راحت تر است.

4-    می توان پرونده کامل و دقیقی از شتر مرغ هایی که تخم های بارور گذاشته و تعداد بیشتری جوجه تولید کرده اند تهیه نمود.

5-    مهم ترین مزیت در این سیستم این است که می توان پرندگان مولدی که قرار است در آینده مورد استفاده قرار بگیرند را مشخص نمود و از جفت گیری شترمرغ هایی که با هم رابطه خویشاوندی دارند جلوگیری نمود.