دستگاه جوجه کشی شترمرغ چه مشخصه هایی دارد

دستگاه جوجه کشی شترمرغ مشخصه هایی ویژه و خاص دارد. اما عملیات جوجه کشی شترمرغ بسیار پر ماجرا تر از دستگاه خاص شترمرغ می باشد.

جوجه کشی شترمرغ مانند سایر طیور نیاز به تامین و کنترل ۴ عامل اصلی جوجه کشی یعنی دما ، رطوبت، اکسیژن و گردش تخم ها دارد.

اما تفاوت های جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان در چیست؟

۱-  دمای دستگاه جوجه کشی شترمرغ

در انواع پرندگان گرچه مقادیر دما و رطوبت تفاوت هایی با هم دارند. ولی میزان این مقادیر بسیار به هم نزدیک بوده. حتی در بسیاری از دستگاه های خانگی می توان با تنظیم میانگین دمای مورد نیاز چندین نوع پرنده مثلا (بوقلمون، غاز و بلدرچین) را با هم در یک دستگاه، جوجه کشی کرد. جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان به طورهمزمان و یا در یک دستگاه امکان پذیر نیست.

اختلاف زیاد دمای مورد نیاز برای جوجه کشی شترمرغ نسبت به سایر پرندگان دلیل این حرف ما می باشد. دمای مورد نیاز تخم شترمرغ در دوران ستر ۲/۳۶ و در دوران هچر ۳۷ درجه سانتی گراد می باشد.

تفاوت دما در جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان حدود یک درجه می باشد. اما این مهمترین عامل تفاوت جوجه کشی شترمرغ با سایر پرندگان نیست.

۲- رطوبت در دستگاه جوجه کشی شترمرغ

رطوبت مهمترین عامل در جوجه کشی شترمرغ می باشد. دستگاه های جوجه کشی شترمرغ بر خلاف دستگاه های معمولی نیاز کمتری به تولید رطوبت برای دوره جوجه کشی دارند. در بسیاری از مواقع در جوجه کشی شترمرغ نیاز به رطوبت گیری از دستگاه جوجه کشی شترمرغ داریم.

تخم شترمرغ دارای پوسته ای بسیار سخت و ضخیم بوده. این امر موجب شده تا در طول دوره جوجه کشی آب داخل تخم به سختی تبخیر شود. لذا در طول دوره جوجه کشی شترمرغ نیازی به تامین رطوبت بالا برای دستگاه جوجه کشی شترمرغ نمی باشد. حتی در مناطقی که میزان رطوبت محیط بالا می باشد، لازم است تا رطوبت محیط و یا داخل دستگاه را به روش های مختلف کاهش داد.

رطوبت واقعی دستگاه جوجه کشی شترمرغ را چگونه محاسبه کنیم؟

برای این کار لازم است تا هر تخم شترمرغ شماره گذاری شده. در ابتدای جوجه کشی وزن شده و در یک برگه مخصوص خود، مشخصات آن نوشته شود. در طول دوره هر یک هفته یک بار وزن کشی و کندلینگ مجدد انجام شود.

معمولا برای شروع کار رطوبت دستگاه جوجه کشی روی عدد ۲۵ درصد تنظیم می شود. اگر شرایط داخل دستگاه جوجه کشی ایده‌آل باشد هر تخم شترمرغ باید در طول یک هفته حدود دو الی دو و نیم درصد از وزن خود را از دست داده باشد. اگر بعد از یک هفته مقدار کاهش وزن بیش از این باشد نشانگر کمبود رطوبت داخل دستگاه می باشد. برای حل این مشکل کافیست تا حدود ۳ الی ۵ درصد رطوبت را افزایش دهیم تا هفته بعد نتیجه کاهش وزن را مشاهده کنیم.

اگر بعد از یک هفته مقدار کاهش وزن کمتر از دو درصد باشد بیانگر رطوبت زیاد دستگاه است. رطوبت بالا مانع تبخیر آب داخل تخم می باشد. حال باید رطوبت را بین ۳ تا ۵ درصد کاهش دهیم تا در هفته بعد نتیجه را ببینیم.

برای افزایش رطوبت داخل دستگاه معمولاً از بخارسازهای التراسونیک استفاده می نمایند. اما برای کاهش رطوبت داخل دستگاه نیاز به سیستم های پیشرفته و گران قیمت خشک کننده هوا می باشد. که کمتر دستگاهی مجهز به این سیستم ها می باشد.

از آنجا که محل استقرار دستگاه جوجه کشی نیاز به دما و رطوبت معینی دارد معمولاً از دستگاه اسپیلت یا کولر های گازی برای اتاق محل نصب دستگاه استفاده می گردد. بهترین و معمول ترین روش با صرفه برای کاهش رطوبت محیط اطراف و داخل ماشین استفاده از حالت رطوبت گیر کولر های گازی می باشد

۳- اکسیژن دستگاه جوجه کشی شترمرغ

جنین شترمرغ نیاز به اکسیژن بالا مخصوصا در هفته ی آخر جوجه کشی دارد. پوسته سخت می تواند این امر را دشوارتر نماید.

با افزایش مقدار رطوبت دستگاه جوجه کشی شترمرغ به میزان حدود ۵ تا ۱۰ درصد به نرم شدن پوسته کمک کرده و هچ موفق تری را بدست می آورید. اما آنچه که یک دستگاه مخصوص شترمرغ باید برای تامین اکسیژن داشته باشد سیستم اتوماتیک هواگیری دستگاه براساس تایم های مشخص است. باید در زمان ورود به حالت هچر این مقادیر هوا رسانی افزایش پیدا کنند.

۴- راک دستگاه جوجه کشی شترمرغ و گردش تخم شترمرغ:

استفاده از راک های مستحکم و قوی از جنس گالوانیزه و موتورهای گیربکس دار با قدرت تحمل وزن تخم های بارگیری شده برای دستگاه ضروری می باشد. استفاده از راک های به اصطلاح دستگاه مرغی برای جوجه کشی شترمرغ امری کاملا اشتباه و غیر استاندارد می باشد.

تخم شترمرغ حداقل هر یک ساعت یک بار باید تغییر وضعیت داشته باشد. حداقل میزان زاویه چرخش باید بین ۱۲۰ تا ۱۶۰ درجه باشد. زاویه ۱۸۰ درجه می تواند به بالا رفتن کیفیت جوجه های هچ شده کمک زیادی نماید.

در طول سالیان گذشته در ایران دستگاه های زیادی برای شترمرغ به بازار عرضه شده. عمده تفاوت این دستگاه ها با دستگاه های معمولی فقط در فاصله طبقات بوده. هرچند میزان هچ شترمرغ در این دستگاه ها کمتر از حد متعارف می باشد. ولیکن به علت قیمت بسیار پایین تر از دستگاه های خارجی جایگاه ویژه ای در بین هواداران جوجه کشی شترمرغ دارد.

گاها دیده شده در دستگاه های خانگی با تغییراتی در راک دستگاه و تنظیمات مربوط به شترمرغ تا ۴ تخم شترمرغ را جوجه کشی کرده اند. می تواند برای اعضای یک خانواده بسیار جذاب و مفرح باشد و یا برای انجام یک پروژه دانشجویی مفید واقع شود. ولی توصیه میکنیم برای فعالیت های صنعتی از دستگاه های حرفه ای شترمرغ استفاده کنید.

جوجه شترمرغ و تاثیر کیفیت آن بر قیمت جوجه شترمرغ

زمان خروج از تخم در تمامی جوجه شترمرغ ها یکسان نیست. دو عامل اساسی یعنی کیفیت تخم شترمرغ و محیط جوجه کشی شترمرغ در رشد و سلامت جوجه شترمرغ اهمیت بسزایی دارند. شماره‌گذاری (درجه بندی) جوجه شترمرغ ها متناسب با شکل و اندازه آن ها برای خارج کردنشان از دستگاه جوجه کشی شترمرغ به طورمعناداری بقاء پرندگان را در دو الی سه هفته اول پس از خروج از تخم بهبود می‌دهد. تلفات جوجه شترمرغ ها امری اجتناب ناپذیر است که خود نتیجه ای از وجود جوجه

هایی با کیفیت پایین در این مرحله است و اگر چه نگهداری (رسیدگی) ویژه به برخی از آن ها کمک می کند، اما در کل، تلفات به علت تعداد زیاد جوجه های بی کیفیت افزایش می یابد.

به عنوان مثال: ۱۰۰ جوجه از تخم خارج می شوند که ۸۰ قطعه به عنوان جوجه شترمرغ های درجه اول و ۲۰ قطعه به عنوان درجه دوم در نظر گرفته می شوند. اگر تا ۱۴

 روز اول پس از خروج از تخم  ۱۵ قطعه از آن ها بمیرد کل تلفات ۱۵ درصد است. حال اگر ۱۲ تا از جوجه هایی که مرده اند درجه دوم باشند، درصد تلفات جوجه های درجه اول تنها ۳.۷۵ درصد است و ۶۰ درصد از تلفات متعلق به جوجه شترمرغ های درجه دوم است.

جوجه شترمرغ سالم

از تخم هایی که بهترین کیفیت را دارند و تحت شرایط مناسب جوجه کشی شده اند بهترین پرندگان ( پرنده سالم ) به دست می آید. از مشخصات جوجه شترمرغ هایی که درجه کیفی بالاتری دارند این است که هوشیار تر هستند و پرهای آن ها درخشان تر است و به سرعت روی پاهایشان (که درست زیر بدنشان قرار گرفته است) می نشینند. پوست این جوجه های چاق شل و آزاد نیست و استخوان هایشان به وضوح بیرون زده است و هیچ علامتی از ادم نشان نمی‌دهند. زیر جوجه ها باید تمیز و خشک باشد.

جوجه شترمرغ

نظافت جوجه شترمرغ ها

ناف جوجه شترمرغ ها باید بسته شده و اطراف آن عاری از آلودگی باشد. کیسه زرده یا رگ های خونی نیز نباید از ناف بیرون زده باشد. همچنین جوجه ها باید فاقد هرگونه عضو غیر طبیعی باشند.

جوجه شترمرغ

در حالت معمول، جوجه ها نباید علامتی از آسیب مانند له له زدن (Panting) یا مشکلات تنفسی را نشان دهند.

 در زیر شکم برخی از جوجه شترمرغ ها مقداری آلبومین چسبیده است که در این حالت این جوجه ها درجه کیفی پایین تری دارند، اما شاید قدرت زیست پذیری آن ها همانند جوجه هایی باشد که درجه کیفی بالا دارند. جوجه هایی که ناف آن ها دچار عفونت و آلودگی باشد و یا ادم شدید داشته باشند، اغلب قادر به صاف نشستن نیستند و برای جلوگیری از باز شدن پاها نیاز به کمک دارند. در این صورت تمامی آن ها از جزء جوجه هایی با درجه کیفی پایین طبقه بندی می‌شوند.

پرورش جوجه شترمرغ

جوجه شترمرغ هایی که درجه کیفی پایینی دارند برای پروار بندی مناسب نیستند. هرچند، در حال حاضر جوجه هایی که درجه کیفی پایین هم دارند با دیگر جوجه ها نگهداری می‌شوند که البته با توجه بیشتر و زیر نظر گرفتن این جوجه ها شاید درجه کیفی آن ها نیز افزایش یابد و جزء پرندگان خوب گله گردند.

اگر جوجه شترمرغ های جوان (۵روز یا بیشتر) تحت شرایط نامطلوب و در تراکم بالا جابجا شوند، به طور مشخصی بر کیفیت آن ها تاثیر می گذارد. طی مسافت های طولانی در حرارت های بالا ۳۲ درجه سانتی گراد بدون دسترسی داشتن به آب و خوراک برای رساندن جوجه ها به محل پرورش، سبب دهیراته شدن و کاهش وزن جوجه ها گشته و در نتیجه پرندگانی با درجه کیفی پایین خواهیم داشت. نگهداری جوجه ها در درجه حرارت پایین ۲۷ درجه سانتی گراد نیز به سلامت آن ها آسیب می‌رساند، اما بزرگترین مشکل گرمای بیش از حد است. اگر طول مدت انتقال جوجه ها از مزرعه به محل پرورش شترمرغ ها بیش از ۴ ساعت باشد، باید بلافاصله پس از رسیدن به محل پرورش به آب تازه دسترسی داشته باشد و محیط پرورش نیز درجه حرارت مطلوب یعنی ۳۰ درجه سانتی گراد را برای جوجه ها فراهم کند.

جیره غذایی طبیعی شترمرغ ها

شترمرغ وحشی یک پرنده چراکننده انتخاب گر می باشد. انتخاب خوراک به وسیله شترمرغ وحشی در آفریقای جنوبی و انتخاب گیاه توسط آن ها تحت تاثیر فراونی نسبی پوشش گیاهی و تراکم پرنده ها می باشد.

شترمرغ ها گونه های گیاهی  با میزان چربی، فنول، تانن، سدیم و یا اگزالات کلسیم بالا را انتخاب می کنند.

مطالعه بر روی جوجه شترمرغ ها در طبیعت

 در یک مطالعه استارتر جوجه هایی ۱ هفته ای را به صورت آزاد در دشت های بدون درخت (acacia savanna)، مورد مطالعه قرار دادند. انتخاب خوراک در درجه اول به صورت انتخاب بصری بود؛ به این صورت که جوجه ها به سمت شاخ و برگ های سبز روشن جذب می شوند و ظاهرا طعم خوراک در درجه دوم قرار داشت و در نهایت آن ها علف های پهن برگ و علف های تازه را انتخاب می کردند و برگ های علوفه بالغ مصرف نمی شد.

تغذیه طبیعی شترمرغ های بالغ

شترمرغ های بالغ در مناطق مختلف آفریقای جنوبی ۳۹ درصد از مصرف خوراک خود را به شاخه ها (اندام های هوایی گیاه) اختصاص می دهند در حالی که تمام بخش های گیاه، گل ها، برگ ها و میوه ها به ترتیب ۲۵، ۶/۱۶، ۲/۱۲ و ۱/۴ درصد از جیره غذایی آن ها را به خود اختصاص می داد. بر این اساس بیان داشتند که شترمرغ های وحشی از جمله مصرف کنندگان علوفه ای انتخاب گر می باشند زیرا این پرندگان، علوغه و یا درختچه های یک ساله را به چند ساله ترجیح می دهند.

شترمرغ های بالغ و نیمه بالغ تمایل به انتخاب گیاهانی که رشد کمی کرده اند را دارند و به ندرت تمایل به خوردن مواد چوبی شده را از خود نشان می دهند. میانگین پروتئین خام گیاهان انتخاب شده ۱۲ درصد بوده و از مصرف گونه های آب دار با غلطت کلسیم بیش از ۹ درصد اجتناب شد (بر اساس ماده خشک).

با وجود این که گزارش شده است که شترمرغ ها از انواع گونه های جانوری تغذیه می کنند اما شواهدی مبنی بر این که شترمرغ ها همه چیز خوار باشند پیدا نکردند. در تحقیقات تنها مقادیر بسیار کمی از مواد حیوانی از قبیل بخش هایی از حشرات، مدفوع بزکوهی و استخوان های کوچک را در محتویات معده شترمرغ های بالغ وحشی کشتار شده پیدا کردند.

این احتمال وجود دارد که بخش های حیوانی به صورت اجزاء خیلی جزئی بخشی از جیره غذایی شترمرغ ها را شامل شود.

شترمرغ گردن آبی آفریقایی بهترین نژاد شترمرغ پرواری در دنیا

در میان انواع نژادهای شترمرغ رایج در دنیا مثل شترمرغ استرالیایی (امو) ، شترمرغ گردن سیاه ، شترمرغ بومی نیوزلند (کیوی)، شترمرغ آمریکایی (ریه)، شترمرغ بومی آفریقا بزرگترین گونه شترمرغ می باشد.

نژادهای شترمرغ

 شترمرغ گونه های مختلفی دارد که انواع آن عبارتند از:

• شتر مرغ بومی آفریقا
• شتر مرغ بومی استرالیا (امو و کیساوری)
• شتر مرغ بومی نیوزلند (کیوی)
• شتر مرغ بومی آمریکای جنوبی (ریه)

 شتر مرغ بومی آفریقا

 بزرگترین گونه شتر مرغ، شتر مرغ آفریقایی است که انواع گونه های آن به گردن آبی، گردن قرمز و گردن سیاه معروف هستند. از این گونه ها عمدتاً به منظور تولید پر، پوست و گوشت استفاده می شود. گونه کوچک تر این پرنده که به امو معروف است، مخصوص مناطق استرالیا بوده و چربی زیر پوست آن دارای ارزش اقتصادی می باشد. گونه های بومی و یا شتر مرغ مناطق آمریکای جنوبی کوچک تر از سایر گونه ها است و دارای انگشت می باشند. زیستگاه این پرندگان در آمریکای لاتین بوده و تولید آن به صورت صنعتی هنوز توسعه قابل ملاحظه نیافته است. پرورش شترمرغ گونه آفریقایی به دلیل وزن زیاد، کیفیت مناسب پوست و توان بالای مقاومت در برابر خشکسالی و شرایط سخت و سازگاری با شرایط محیطی مورد توجه قرار گرفته است. میانگین سن شترمرغ ۵۰ سال بوده و می تواند تا سن ۷۵ سال عمر نماید. وزن شترمرغ نر ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم و وزن ماده آن ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم می باشد. باید توجه داشت که نوع نژاد در وزن شترمرغ اثر قابل ملاحظه‌ای دارد. قد پرنده از سطح زمین تا تاج آن دو تا دو و نیم متر است.

 رنگ پر پرنده های نر، سیاه با بال های خارجی سفید بوده و دم آن آراسته می باشد. پرنده ماده معمولاً کوچک تر و دارای پرهای قهوه ای روشن است و قبل از رسیدن به سن بلوغ چندین بار پر ریزی دارد. تولید مثل در شتر مرغ از ۳۰ ماهگی آغاز و بیست سال ادامه می یابد. معمولاً خانواده این پرنده از یک ماده و نر تشکیل می شود. متوسط تعداد تخم گذاری در هر دوره ۴۰ عدد است و دوره خواب روی تخم ۴۲ روز به طول می انجامد. شترمرغ ماده ممکن است خوابیدن روی تخم را از دو سالگی شروع کند اما این حالت طبیعی نیست و سن مناسب برای آن ۴ تا ۵ سالگی است. توانایی تولید در شترمرغ بسیار متغیر است و این امر بستگی به مدیریت مزرعه و تغذیه دارد.

 زندگی و توان مقاومت جوجه تا حدود زیادی بستگی به شیوه های مدیریت دارد و تلفات جوجه ها حدود ۴۰ درصد است. بر اساس آمارهای موجود به طور متوسط از هر شترمرغ ماده در سال ۲۰ جوجه تولید می شود. از نقطه نظر کیفیت پوست، شترمرغ سیاه آفریقایی بالاترین کیفیت پوست را داراست. هم چنین بیشترین مقدار روغن برای تولید محلول ها و پمادهای پوستی را همین نوع شترمرغ از آن خود کرده است. از پوست یک شتر مرغ سیاه آفریقایی ۱۴ فوت مربع چرم به دست می آید که از آن می توان سه جفت چکمه با قیمت تقریبی ۸۰۰ دلار برای هر جفت تهیه نمود. از یک شترمرغ گردن سیاه آفریقایی ۲۵۰ پوندی (حدود ۱۱۲ کیلوگرم) می توان ۵۸ کیلوگرم گوشت قرمز به دست آورد.

گونه های مختلف شتر مرغ آفریقایی

 آفریقای شمالی (گردن قرمز)

 این گونه دارای گردن قرمز و تکه های شاخی بدون مو روی سر و پرهای مجعد و باقوام می باشند. تخم آن ها بزرگتر و صاف تر از گونه های آفریقای جنوبی است. این نژاد دارای تولید گوشت بیشتر، بلوغ دیرتر و تخم گذاری کمتر می باشد.

 آفریقای شرقی (گردن آبی)

 اندکی بزرگتر از انواع آفریقای جنوبی هستند و دارای گردن متمایل به آبی می باشند. محل زندگی آن ها به طور عمده کشور تانزانیا است، اما امروزه سایر کشورها نیز به پرورش این گونه شترمرغ می‌پردازند.

سومالیایی (گردن سیاه)

 این گونه کوچکتر از انواع آفریقای جنوبی هستند و دارای یک تکه مشخص شاخی بر روی پوست بوده و رنگ بدن آن خاکستری می باشد. حیوانی ساکت و آرام است اما در تولید جوجه ضعیف و دارای جثه کوچک می‌باشد.

 سایر گونه های شتر مرغ

امو (شترمرغ استرالیایی)

امو بومی مناطق استرالیا است و از جمله پرندگان سینه پهن است. محصولات استحصال شده از آن دارای کیفیت متفاوت می باشد که در نتیجه به کارگیری محصولات تولید شده نیز متفاوت می باشد. تولید و پرورش اما با حدود یک قرن تاخیر بعد از دیگر انواع شترمرغ و از سال ۱۹۸۰ میلادی آغاز و پرورش آن در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفت.

محصولات به دست آمده از امو شامل روغن، تخم و چرم می باشد. روغن استحصال شده از این پرنده حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ است. در سال های آغازین پرورش این پرنده، روغن امو به عنوان محصول اصلی در بازار مورد توجه قرار گرفت. گوشت امو سرشار از پروتئین، آهن و دارای میزان بسیار کمی کلسترول است. استفاده از روغن امو در صنعت دارویی به ویژه درمان بیماری های پوستی، تنظیم کلسترول، در تولید کپسول برای بیماران مبتلا به آماس، ورم مفصل و کاهش درد، جلوگیری از سوختگی ها و تهیه مواد آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد، اما تقاضا برای روغن این پرنده در سال‌های اخیر کاهش یافته است.

 اگرچه هنوز آمار دقیقی از جمعیت امو در جهان وجود ندارد اما مناطق مختلفی از جهان مانند استرالیا، آمریکا، چین، نیوزلند، کانادا و چند کشور اروپایی مانند هلند و بلغارستان به پرورش امو اشتغال دارند. پرورش امو عمدتاً به منظور تجارت روغن و پوست صورت می گیرد و کشورهای آمریکا و استرالیا به عنوان مهم ترین بازار گوشت و روغن و کانادا به عنوان بازار عمده چرم و پر این پرنده است. در سال‌های اخیر به جهت کاهش تقاضا برای روغن و چرم این پرنده، روند توسعه مزارع آن رو به کاهش نهاده و باعث عدم رونق این صنعت در دهه اخیر شده است.

کیوی، کیساوری و ریه

کیوی و کیساوری

شتر مرغ کیوی، بومی کشور نیوزلند است و شتر مرغ کیساوری بومی استرالیا بوده و بیشتر شبیه امو می باشد و محصولات آن نیز در ردیف محصولات امو طبقه بندی می شود اما وزن بدن و لاشه این پرنده نسبت به امو پایین تر است. به همین جهت کمتر مورد توجه قرار گرفته اند.

 

شترمرغ ریه

شترمرغ ریه، بومی مناطق آمریکای جنوبی بوده و وزن بدن و لاشه آن نیز از امو پایین تر است. ریه بر خلاف امو دارای پنجه شبیه پرندگان است. با توجه به زیستگاه ریه در آمریکای جنوبی و تشابه زیاد آن به امو، بیشتر فرآورده ای ریه از جمله پوست آن به جای امو مورد مبادله قرار می گیرد.

تعیین جنسیت جوجه شترمرغ ها

شتر مرغ­ های نر و ماده به طور واضح و مشخصی بعد از 12ماهگی تشخیص داده می ­شوند.

بر خلاف پستانداران در پرنده ها تعیین جنسیت در دوران جوجه کشی و یا در دستگاه جوجه کشی امکان پذیر نبوده و این عمل بعد از بیرون  آمدن جوجه ها از تخم و پس از گذشت مدت زمان مشخصی برای هر پرنده معین می شود.

 

تعیین جنسیت جوجه شترمرغ ها قبل از 3 ماهگی

پرهای سیاه بر روی بدن مشخصه پرندگان نر می ­باشد اما اغلب لازم است تا جوجه ­ها در سن 3 ماهگی یا سنین پایین تر تعیین جنسیت شوند، زیرا گاهی اوقات که قصد فروش پرندگان را داشته باشیم تعیین جنسیت آن­ ها لازم می ­باشد. تعیین جنسیت با استفاده از روش­ های ژنتیکی و توسط آزمایش دی.ان.ای امکان پذیر است اما روش پر هزینه ­ای است و برای پرندگانی که به قصد فروش به عنوان پرندگان پرواری استفاده می­ شوند توجیه اقتصادی ندارد. مشخصه­ های ظاهری در شترمرغ­ ها برای تشخیص جنسیت آن­ ها کم است، بدین دلیل از روش شناسایی کروموزوم­ های جنسی (که در تعیین جنسیت دیگر پرندگان معمول نیست) استفاده می­ گردد.

 

تعیین جنسیت از طریق آزمایش فیزیکی

تعیین جنسیت از طریق آزمایش فیزیکی، نیاز به لمس آلت تناسلی در پرنده دارد. جوجه­ های شترمرغ را می­توان در 14-7 روزگی با استفاده از آزمایش کلوآک تعیین جنسیت کرد. فالوس به طرف بیرون کلوآک و در بخش شکمی قرار دارد که با ایجاد فشار ملایمی در سمت جانبی کلوآک برگردانده می­ شود. هنگامی که فالوس از کلوآک بیرون می ­آید می ­توان آن را به آرامی مورد بررسی قرار داد. فالوس پرنده نر نسبتاً بلند (4-3 میلی متر) است و بعضی اوقات بر اثر مالش سفت و محکم می ­شود، در حالی که فالوس پرنده ماده در هنگام لمس کردن نسبتاً کوچک (3-2 میلی متر) و نرم به نظر می­آید. تعیین جنسیت جوجه­ ها نیاز به تمرین بر روی گروه پرندگان دیگری دارد. این پیشنهاد برای این داده می­ شود که تفاوت­ های میان جنس­ ها مشاهده شود. زمانی که سعی می­ کنیم کلوآک را به بیرون برگردانیم لازم است تا احتیاط زیادی صورت گیرد که خصوصاً در پرندگان خیلی جوان این موضوع اهمیت بسزایی دارد. حتی کسانی که در این زمینه تخصص زیادی دارند با دقت 95 درصد می­ توانند پرندگان را تعیین جنسیت کنند.

اگر در تعیین جنسیت پرنده­ ای دچار شک و سردرگمی شدیم، آزمایش مجدد باید در سن 10-8 هفتگی تکرار شود. این پرندگان بزرگ تر باید توسط شخصی که دست ­هایش را در بین پاهای پرنده قرار می ­دهد مهار شوند و در این حالت شخص دیگر که قصد تعیین جنسیت را دارد انگشتی را که با ژل نفت خام روغنی کرده از میان مخرج پرنده به داخل پروکتودئوم وارد می­ کند و به دقت در اطراف گوشه پروکتودئوم در موقعیت "ساعت 7" می­چرخاند، تا زمانی که فالوس مشخص شود. با لمس کردن فالوس پرنده نر شکل غضروفی به خود می ­گیرد اما فالوس ماده هیچ عکس العملی نشان نمی ­دهد و سفت نمی­ شود. بنابراین با خارج کردن آلت تناسلی حیوان به بیرون از مخرج می­ توان پرنده را از طریق فالوس تعیین جنسیت کرد.

انواع سیستم پرورش شترمرغ

امروزه پرورش شتر مرغ که در بیشتر کشور های جهان رایج شده است به صورت یکی از سیستم های زیر به اجرا در می آید:

1-    باز یا غیر متمرکز

2-    نیمه متمرکز یا نیمه بسته

3-    بسته یا متمرکز

انتخاب نوع سیستم بستگی به شرایط محلی به ویژه آب و هوا و فضای قابل دسترس دارد. حتی ممکن است برای استفاده بهینه از کلیه امکانات موجود، هر سه سیستم با هم تلفیق شوند. در هر کدام از سیستم های باز و نیمه تمرکز ممکن است جوجه کشی شترمرغ به صورت طبیعی یا توسط دستگاه جوجه کشی به طور مصنوعی انجام شود.

 

سیستم باز و یا غیر متمرکز

شترمرغ عاشق فضای باز بوده و ترجیح می دهد که چراگاهش بزرگ باشد. در سیستم باز و یا غیر متمرکز زمین وسیعی در اختیار شترمرغ ها قرار داده می شود (حدود 40 هکتار) و دور آن محصور می گردد.سعی می شود در این سیستم پرندگان را مطابق به محیط طبیعی شان نگهداری نمایند و حداقل تغییرات در زندگی آنها اعمال شود. در این سیستم که از تعداد زیادی شترمرغ تشکیل شده، معمولاً یک شترمرغ ماده حاکم وجود دارد که نقش خود را به شترمرغ های ماده کوچکتر و جفت خود تحمیل می کند. سیستم باز و یا غیر متمرکز دارای مزیت هایی می باشد که عبارتند از:

1-    ناچیز بودن هزینه های نگهداری پرندگان مولد

2-    هزینه جوجه کشی تقریبا صفر است (در صورت استفاده از جوجه کشی طبیعی)

3-    هزینه های سرمایه گذاری این سیستم جزیی است

علی رغم وجود محاسن ذکر شده این سیستم دارای معایبی نیز می باشد که عبارتند از:

1-    کنترل شناسایی پرندگان و جمع آوری تخم ها مشکل است.

2-    نمی توان بر شرایط جفت گیری کنترلی اعمال کرد.

3-    اغلب میزان مرگ و میر جوجه ها بالا است (در جوجه کشی طبیعی)

4-    کنترل و معاینه جوجه غیر ممکن است (در جوجه کشی طبیعی)

5-    جوجه ها اغلب توسط حیوانات دیگر شکار می شوند. (در جوجه کشی طبیعی)

6-     تخم ها ممکن است به دلیل وجود شرایط بد حمل و نقل و باقی ماندن بر روی زمین برای مدت طولانی آسیب دیده و از بین بروند.

از این سیستم معمولا برای پرورش شترمرغ گله های وحشی که دارای ژن ها و خصوصیات با ارزش هستند استفاده می شود.

 

پرورش شترمرغ در سیستم نیمه متمرکز

در این سیستم به 20 تا 60 هکتار زمین نیاز می باشد. پرندگان در پن هایی با وسعت 8 تا 20 هکتار نگهداری می شوند. معمولا هر گروه از 25 شترمرغ ماده و 15 شترمرغ نر تشکیل شده است. پرندگان می توانند قسمتی از نیاز غذایی خودشان را با چرا در محیط چراگاه بدست آروند. در این سیستم حدود 40 تا 60 درصد غذای مورد نیاز شتر مرغ ها به صورت دستی در اختیار آنها قرار می گیرد. محل های تغذیه بیشتر در نزدیکی حصار ها قرار داده می شود تا از تردد بیش از حد و ایجاد استرس در پرنده جلوگیری شود. محاسن این سیستم عبارتند از :

1-    سرمایه گذاری برای حصار کشی و اقدامات کمتر است

2-    جمع آوری تخم ها به دلیل مشخص بودن لانه ها، از سیستم باز آسان تر است

3-    شترمرغ های ماده ای که دارای تولید بالا هستند با کمی دقت مشخص می شوند.

4-    هزینه تغذیه کاهش می یابد زیرا قسمتی از خوراک از چراگاه بدست می آید.

5-    پرندگان به راحتی می توانند جفت خویش را انتخاب نمایند.

این سیستم معایبی نیز دارد:

1-    تشخیص اینکه کدام نر با مدام ماده جفت گیری کرده مشکل است.

2-    ممکن است یک شترمرغ نر قوی، بیش از سه ماده در اختیار بگیرد که در این صورت تخم های نطفه دار کاهش می یابد.

3-    گرفتن و به دام انداختن شترمرغ ها در این سیستم مشکل است.

4-    ممکن است پرندگان ضعیف به جایگاه تغذیه دسترسی پیدا نکنند.

این سیستم معمولا توسط تولید کنندگان تازه کار یا انهایی که می خواهند هزینه کمتری برای تولید بپردازند انجام می شود.

 

سیستم متمرکز

با شکسته شدن انحصار پرورش شترمرغ و توسعه آن در سایر کشور ها و به دلیل محدود بودن سطح مراتع و زمین های مناسب این سیستم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. وسعت زمین در این  سیستم بسته به تعداد گروه های مولد و مبلغ سرمایه گذاری از یک تا بیست هکتار متغیر است. معمولا هر گروه مولد از یک شترمرغ نر و یه شترمرغ ماده تشکیل شده است. معایب سیستم متمرکز عبارتند از:

1-    سرمایه گذاری قابل توجهی برای حصار کشی و ایجاد سالن ها مورد نیاز است.

2-    غذا به صورت صنعتی تهیه و در اختیار پرندگان قرار می گیرد که روشی پر هزینه است.

3-    مدت زمان لازم برای آگاهی از نابارور بودن پرنده نر طولانی بوده و ممکن است تخم های بدون نطفه زیادی تولید گردد.

سیستم متمرکز دارای محاسن زیادی نیز می باشد که شامل موارد زیر است:

1-    کنترل پرندگان در جایگاه های کوچک راحت است.

2-    می توان مصرف خوراک روزانه را ثبت و مطابق با نیاز پرندگان کنترل کرد.

3-    جمع آوری تخم ها و ثبت اطلاعات آنها راحت تر است.

4-    می توان پرونده کامل و دقیقی از شتر مرغ هایی که تخم های بارور گذاشته و تعداد بیشتری جوجه تولید کرده اند تهیه نمود.

5-    مهم ترین مزیت در این سیستم این است که می توان پرندگان مولدی که قرار است در آینده مورد استفاده قرار بگیرند را مشخص نمود و از جفت گیری شترمرغ هایی که با هم رابطه خویشاوندی دارند جلوگیری نمود.

نسبت وزن و سن در شترمرغ ها

در بعضی مواقع جوجه شتر مرغ افزایش وزن مناسبی دارد. به طوری که در یک زمان کوتاه به مقدار قابل توجهی این افزایش وزن صورت می گیرد و به عبارت دقیق تر، تنها در 77 روز اول به وزن بالای 23 کیلوگرم می رسد. از سوی دیگر جوجه شترمرغ حیوانی با رشد آهسته است چرا که در 12 ماهگی به رشد کامل اسکلتی اش می رسد و این موضوع در مقایسه با 6-5 هفتگی در پرندگان اهلی قابل مشاهده است. حتی هنگامی که به وزن 30 کیلو گرم می رسند جوجه تنها یک سوم از وزن پرواری استانداردش را به دست آورده است.

الگوی تغییر وزن به عنوان یک شاخص افزایش وزن بدن برای 3 ماه اول زندگی از زمانی که رشد جوجه به کندی صورت می گیرد تا زمانی که به حداکثر رشد روزانه برسد نشان داده شده است. جوجه ها در 4 تا 8 روز اول پس از ترک دستگاه جوجه کشی، کاهش وزن دارند و پس از این دوره افزایش وزن می یابند. در آزمایشی که در یکی از مزارع آفریقای جنوبی انجام شد گروهی از پرندگان با جیره پروتئینی 5/14 درصد و گروه دیگر با جیره پروتئینی 5/17 درصد تغذیه شدند. این آزمایش نشان داد جوجه هایی که با جیره پروتئینی بالاتر تغذیه شدند افزایش وزن بیشتری داشته اند.

همه پرندگان به این حالت ایده آل از رشد نخواهند رسید، زیرا میزان رشد در جوجه های شتر مرغ بسیار متنوع است. در 35 روزگی شاید برخی از جوجه ها با وجود روش و محیط پرورشی یکنواخت 2 تا 3 برابر نسبت به جوجه های کوچک تر رشد بیشتری داشته باشند. هنوز مشخص نیست که چرا میزان رشد در شتر مرغ بسیار متنوع و گوناگون می باشد، اگرچه عواملی برای اثر گذاشتن در گسترش این تفاوت ها شناخته شده اند که عبارتند از: ارث بردن میزان رشد، رفتار، ترکیب خوراک و عوامل محیطی. بنابراین، تحقیق برای مشخص کردن الگوی رشد بر روی نژادهای گوناگون جوجه های شتر مرغ ضروری می باشد.

جوجه شتر مرغی که از تخم خارج می شود به طور معمول در حدود 65 درصد از وزن اولیه تخم در شروع جوجه کشی را دارد. برای مثال، تخمی با وزن 1500 گرم، جوجه ای به وزن 975 گرم را تولید می کند. اگر تخم کاهش وزن بیشتری از 15 درصد داشته باشد جوجه سبک تر خواهد شد و اگر تخم کمتر از 15 درصد کاهش وزن داشته باشد، جوجه سنگین تری از تخم خارج می شود.

پیشنهادها و قوانینی را در رابطه با اندازه یک جوجه شتر مرغ در وزن های گوناگون می توان به دست آورد چرا که رشد به آسانی قابل مشاهده است. اندازه های گوناگون جوجه های شتر مرغ در وزن های متفاوت در طی مرحله رشد در 3 ماه اول زندگی در جدول زیر قابل مشاهده است. اگر درجه بندی کردن برای وزن پرندگان امکان پذیر نیست، اندازه گیری وزن و قد پرندگان و مقایسه با داده ها می تواند تخمینی از وزن مطلوب پرنده را به پرورش دهنده نشان دهد.